7 czerwca bieżącego roku minęło czterdzieści lat od śmierci Profesora Jana Dylika: założyciela i organizatora łódzkiego ośrodka geograficznego, Dyrektora Instytutu Geografii UŁ (1958–1973), inicjatora i kierownika badań geomorfologicznych w regionie (1945–1973), założyciela i wieloletniego redaktora serii naukowych, m.in. „Acta Geographica Lodziensia” (od 1948) i „Biuletynu Peryglacjalnego” (1954–1999), twórcy łódzkiej szkoły peryglacjalnej, a przez 16 lat (1956–1972) Przewodniczącego Komisji Badań Peryglacjalnych Międzynaro-dowej Unii Geograficznej. Wymieniono tylko funkcje bezpośrednio związane z głównym kie-runkiem badawczym Jana Dylika, tj. z geomorfologią, a przede wszystkim geomorfologią peryglacjalną. Śmierć Profesora wstrzymała okres rozwoju łódzkiej szkoły peryglacjalnej, która była Jego dziełem i nie mogła nie odczuć braku Mistrza. Funkcję Dyrektora Instytutu Geografii UŁ przejęła Profesor Anna Dylikowa, dążąca do podtrzymania tradycji powstałych podczas blisko czterdziestu lat istnienia i rozwoju ośrodka. Pod koniec 1981 r., wobec zbliżającej się emerytury prof. dr Anny Dylikowej, złożona struktura Instytutu Geografii UŁ, w której miej-sce coraz trudniej znajdowały kolejne pokolenia geografów różnych specjalności, została do-stosowana do bieżących potrzeb i aspiracji coraz liczniejszych pracowników. W przypadku znacznego grona geomorfologów, zgrupowanych wcześniej w kierowanym przez Annę Dyli-kową Zakładzie Geomorfologii i Paleogeografii Czwartorzędu, znaczyło to podział na dwie jednostki. Powstał Zakład Geomorfologii, którego kierownictwo od października 1982 r. ob-jął Zbigniew Klajnert oraz Zakład (od 1991 r. Katedra) Badań Czwartorzędu, zorganizowany i kierowany od 1981 do 1994 r. przez Halinę Klatkową. W październiku 1994 r., w związku z przejściem na emeryturę Profesor Haliny Klatkowej, kierownictwo Katedry objęła Krystyna Turkowska. Dwie jednostki o podobnym profilu badawczym i dydaktycznym, w tym wspólnej specja-lizacji magisterskiej, przetrwały do początku roku akademickiego 2012/2013. Po po trzydzie-stu latach nastąpiły kolejne zmiany organizacyjne w geomorfologii łódzkiej. Od października 2012 r. niżej podpisana zakończyła pracę w UŁ. W celu ujednolicenia nazewnictwa struktury Instytutu Nauk o Ziemi Wydziału Nauk Geograficznych UŁ, powrócono do historycznej nazwy Katedra Geomorfologii i Paleogeografii; jej kierownictwo objął Juliusz Twardy. Wymienione zmiany, które bez mała zbiegły się z czterdziestą rocznicą śmierci Profesora, skłaniają do refleksji na temat dziedzictwa myśli badawczej Jana Dylika w Katedrze Badań Czwartorzędu (1981–2012). Zarys historii i główne kierunki badań w Katedrze przypomniano w aneksie do niniejszego tomu. Z faktu, że jest to jednocześnie niejako sprawozdanie z pełnio-nej funkcji kierownika za lata 1994–2012, wynika ograniczenie rozważań do prowadzonej jednostki i jej pracowników, co nie oznacza, że również badacze spoza Katedry, a nawet Uniwersytetu Łódzkiego, nie rozwijali idei Profesora. Jako punkt odniesienia dla oceny drogi badań geomorfologicznych w Katedrze Badań Czwartorzędu zaproponowano programowy artykuł J. Dylika „Rozwój myśli badawczej w łódzkim ośrodku geomorfologicznym” (8/1958 AGUL), którego przedruk rozpoczyna ni-niejszy tom. Następujące artykuły merytoryczne stanowią dalszy ciąg przykładów (po jubile-uszowym tomie 100/2012 AGL) z listy wątków realizowanych ostatnio w Katedrze Badań Czwartorzędu. Wraz z dwiema kończącymi listę pracami, w dużym stopniu opartymi na daw-nych doświadczeniach i wspomnieniach, mogą stać się one materiałem do przyszłych rozwa-żań nad kontynuacją twórczej myśli Jana Dylika przez kolejne roczniki geomorfologów. Prace realizowane w Katedrze Badań Czwartorzędu, w tym prawie bez wyjątku prace na stopień, były publikowane w „Acta Geographica Lodziensia” (por. tom 100/2012 AGL i bi-bliografię 1948–2012). Założona przez Jana Dylika seria Łódzkiego Towarzystwa Naukowe-go była redagowana w Katedrze Badań Czwartorzędu przez wszystkie lata istnienia jednostki (1981–2012). Obecna zmiana nazwy i kierownictwa Katedry ma jednocześnie charak (...)

Głęboko skrywana tajemnica Stalina, której ujawnienie – nawet pół wieku po śmierci dyktatora – może mieć zgubne skutki dla Rosji i całego świata. Oksfordzki historyk Fleku Kelso uczestniczy w Moskwie w międzynarodowym sympozjum poświęconym archiwom Federacji Rosyjskiej. Ale to nie w oficjalnych archiwach znajduje się coś, co może całkowicie zmienić jego spojrzenie nie tylko na przeszłość, ale także na przyszłość Rosji. To stary Gruzin, Papu Rapawa, były ochroniarz Stalina i świadek jego śmierci, zdradza brytyjskiemu historykowi informacje o istnieniu tajnych zapisków dyktatora. Kelso, choć ma wątpliwości co do tych rewelacji, nie może zrezygnować z rysującej się szansy napisania historii na nowo. Podąża tropem wskazówek informatora, zwłaszcza kiedy ten zostaje zamordowany. Ale jego poszukiwania, które rozpoczynają się od niewinnej wizyty w bibliotece, zamieniają się w morderczy nocny pościg przez Moskwę, a potem przez północną Rosję, aż do Morza Białego. Ostatecznym celem jest Archangielsk, bo właśnie tam został pogrzebany na prawie pięć dziesięcioleci największy sekret Stalina.

Na przełomie XIX i XX wieku nazwisko Ferrein było w Moskwie tak dobrze znane, jak nazwiska złotnika Fabergé czy śpiewaka Szalapina. Znano je także na świecie – zwłaszcza wśród chemików, botaników, lekarzy czy farmaceutów – ponieważ Ferreinowie należeli do elity uczonych i przedsiębiorców i dzięki swojej pracowitości i umiejętności wprowadzania innowacji cieszyli się szczególnym uznaniem, a firmę farmaceutyczną, zarządzaną przez Woldemara Ferreina, można było uznać za wzór. Daisy Ferrein opisuje swoje dzieciństwo spędzone w Moskwie, sielskie dni w majątku Butowo i w Szwajcarii. Pisze z uczuciem o charyzmatycznym dziadku, utalentowanej muzycznie babci i ukochanym rodzeństwie, o rodzinie, którą łączyły niezwykle silne więzy. A także o miłości swojego życia, mężu, Polaku Józefie Wagnerze. Historia nie oszczędziła rodziny Ferreinów, pozbawieni przez bolszewików majątku, cierpieli głód i skazani zostali na tułaczkę, aż wreszcie rozjechali się po świecie. Drugą ojczyzną Daisy stała się Polska, a potem USA. Jej wspomnienia, choć pisane jedynie z myślą o wnukach, są niezwykle cennym i interesującym dokumentem epoki. [nota wydawcy].

Trzydziesty pierwszy numer czasopisma „Nowa Biblioteka. Usługi, Technologie Informacyjne i Media” poświęcony jest problematyce ochrony zbiorów bibliotecznych i archiwalnych czy specjalnych. Temat ten podjęli w swych artykułach: Anna Małgorzata Kamińska (Lodowcowa epoka archiwizowania zasobów), Martyna Osuch (Ochrona i zabezpieczanie zbiorów specjalnych – wnioski płynące z dyskusji i wymiany doświadczeń między uczestnikami warsztatów Consortium of European Research Libraries w Hadze) i Piotr Giziński (Charakterystyka i opracowanie zbioru archiwalnych negatywów w Bibliotece Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku). Inne analizowane zagadnienia dotyczyły: siły haseł (Wojciech Balawender: Siła haseł w kontekście ochrony zbiorów danych); aspektów prawnych w ochronie zbiorów bibliotecznych (Adrian Porwich: Przepisy w zakresie wywozu zabytków i muzealiów za granicę jako instrument ochrony zbiorów muzealnych); wizualizacji wyników oceny stanu zachowania księgozbioru (Ekaterina Baumann: Wizualizacja wyników oceny stanu zachowania księgozbiorów za pomocą mapy); przechowywania zbiorów fotograficznych w Bibliotece i Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku (Anna Polańska: Zbiory fotograficzne przechowywane w Bibliotece i Archiwum Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku – historia przypadków związanych z ochroną i opracowaniem cyfrowych kopii oraz udostępnianiem ich w internecie). W numerze 4/2018 opublikowano pięć sprawozdań oraz jedną recenzję.

Niezwykły indeks sprzed stu lat, wspomnienia służącego jego Magnificencji Rektora, wycinki z kronik kryminalnych – to wszystko trafia w ręce Karoliny Rosady nieśmiałej pracownicy archiwum uniwersyteckiego w Poznaniu. Niespodziewanie te stare dokumenty wciągają ją w sam środek fałszerskiej afery, gdzie stawką staje się nie tylko kamienica przy ulicy Mickiewicza, ale i jej własne życie. Rektorski czek to kryminał, w którego tle toczy się niezwykła opowieść o młodzieńczej miłości, wielkich pieniądzach, wyjątkowych ludziach. I czasach, w których spełniały się marzenia. To historia ambitnych studentek, bohaterskich pilotów i nieprawdopodobnych filantropów, którzy w pół roku potrafili stworzyć Uniwersytet.

Najbardziej intrygująca książka w dorobku Grzegorza Górnego i Janusza Rosikonia, autorów bestsellerowych pozycji przetłumaczonych na osiem języków (w tym pięciu bogato ilustrowanych śledztw dziennikarskich wydanych w Stanach Zjednoczonych). Tym razem reportażysta i fotograf wchodzą do środka jednej z najbardziej strzeżonych instytucji na świecie – Tajnego Archiwum Watykańskiego. Opowiadają o jego burzliwej historii oraz docierają do przechowywanych tam unikalnych dokumentów. Dzięki temu przybliżają nam z mało znanej strony kulisy najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń z dziejów Kościoła, takich jak np. proces templariuszy, wyprawy krzyżowe, działalność inkwizycji, proces Galileusza czy postawa Piusa XII wobec Holokaustu.