Poruszające bolesną szczerością refleksje o utracie córki, starzeniu się i upływie czasu. Joan Didion rozpoczyna „Błękitne noce” 26 lipca 2010 roku, w siódmą rocznicę ślubu jedynej córki Quintany, która zmarła 26 sierpnia 2005, zaledwie półtora roku po nagłej śmierci swojego ojca, Johna Gregory’ego Dunne’a. Pisarka, wychodząc od wspomnień ze ślubu córki, wraca do czasów jej dzieciństwa, przygląda się swoim myślom, analizuje lęki i wątpliwości dotyczące małżeństwa, adopcji i rodzicielstwa, chorób i starzenia się. Nie unika bolesnych pytań. Czy zawiodła jako matka? Czy coś przegapiła? Czy cokolwiek mogła zrobić inaczej? „Błękitne noce”, podobnie jak poprzedzający ją „Rok magicznego myślenia”, to niebywale przenikliwe zapiski zmarłej niedawno wybitnej amerykańskiej pisarki, która w swoich tekstach drobiazgowo analizuje nie tylko wydarzenia, ale i towarzyszące im myśli i emocje. Joan Didion (1934–2021) – amerykańska dziennikarka, eseistka, autorka powieści i scenariuszy. Tworzyła w nurcie Nowego Dziennikarstwa, które wprowadziło stosowanie w reportażu i eseju technik zaczerpniętych z literatury pięknej. „Rok magicznego myślenia” przyniósł jej w 2005 roku National Book Award, jedną z najbardziej prestiżowych nagród literackich w Stanach Zjednoczonych. Książka znalazła się także w finale Nagrody Pulitzera w kategorii biografii i autobiografii oraz National Book Critics Circle Award.

Podręcznik poświęcony jest zagadnieniom priorytetowym w geriatrii - działaniom zmniejszającym wpływ procesu starzenia się na organizm oraz działaniom ograniczającym niesprawność wynikającą z procesów chorobowych. Jego autorzy są wykładowcami i praktykami zajmującymi się osobami starszymi. Publikacja zawiera aktualną wiedzę na temat wpływu aktywności fizycznej na proces starzenia się, analizy sprawności funkcjonalnej chorych starszych, zasad ich usprawniania oraz roli metod fizjoterapeutycznych w leczeniu pacjentów w wieku podeszłym. Zagadnienia w niej poruszane oparte są na doświadczeniach autorów, zdobytych w codziennej pracy z pacjentami. Podręcznik jest adresowany do studentów fizjoterapii wyższych uczelni medycznych i wychowania fizycznego oraz wyższych szkół zawodowych kształcących fizjoterapeutów. Będzie pomocna w codziennej praktyce lekarzom, pielęgniarkom, terapeutom zajęciowym. Ponieważ usprawnianie stanowi ważny element opieki, może być ważną lekturą również dla opiekunów osób starszych.

Niniejszy numer „Przeglądu Socjologicznego” poświęcony jest problematyce starości i starzejącej się populacji. Prognozy demograficzne dotyczące wzrostu liczebnego ludzi starszych wymuszają podejmowanie decyzji politycznych i administracyjnych przekładających się na projekty „zagospodarowania starości”, jako zjawiska nieuchronnego wymagającego namysłu wielu dyscyplin i wsparcia różnych instytucji. Można zauważyć, że w przeciągu ostatnich kilkudziesięciu lat przeszliśmy, w ramach socjologii starzenia się (sociology of ageing) i gerontologii społecznej od paradygmatu „straszenia starością” i wycofywania się osób starszych z pełnienia różnych ról społecznych do paradygmatu „waloryzowania starości” poprzez promocję aktywnego, dobrej jakości, życia uwarunkowanego stanem zdrowia. Zarówno w aspekcie poznawczym jak i praktycznym dąży się do pokazania, że starzy ludzie mają swoje miejsce w rodzinie, społeczności lokalnej, państwie. Seniorzy stanowią ważną część życia społecznego i kulturalnego, a zaspokajanie specyficznych potrzeb ludzi starszych może stanowić impuls dla rozwoju różnych dziedzin gospodarki. Warto przypomnieć, że w 2012 r. obchodziliśmy Europejski Rok Aktywności Osób Starszych i Solidarności Międzypokoleniowej (Europen Year for Active Ageing and Solidarity between Generations 2012), którego celem było stworzenie lepszych możliwości do aktywnego starzenia się poprzez promowanie działań w obszarze: zatrudnienie, uczestnictwo w społeczeństwie, niezależne życie. Kluczowe dla różnych projektów badawczych oraz działań z zakresu polityki społecznej było wskazanie determinantów biologicznych, społecznych, ekonomicznych implikujących aktywność i zachowania prozdrowotne. Artykuły przedstawione w tomie podejmują wybiórczo różne zagadnienia związane ze starością i starzejącym się społeczeństwem. Prezentują zainteresowania własne badaczy, mające źródła w socjologicznej refleksji nad starzeniem się jednostek i populacji. Przyjęta perspektywa pokazuje, że proces starzenia się biologicznego, psychicznego, społecznego i ekonomicznego jest zindywidualizowany, zależy od wielu czynników. Seniorzy stanowią grupę zróżnicowaną pod względem wieku, samodzielności, sprawności funkcjonalnej, dlatego wymagają zróżnicowanego wsparcia instytucjonalnego i solidarności międzypokoleniowej. Zauważalna zmiana w myśleniu o starszym pokoleniu polega zwłaszcza na konieczności włączenia ich w proces aktywnego starzenia się, podtrzymania i rozwijania sprawności funkcjonalnej oraz zmianie społecznego postrzegania starości. Wraz ze wzrostem populacji ludzi starszych dynamicznie rozwija się gerontologia traktowana jako nauka badająca procesy starzenia się i starości w różnych wymiarach, a zwłaszcza biologiczno-medycznym, demograficzno-ekonomicznym i społeczno-kulturowym. Konstytuują się także nowe obszary badawcze i subdyscypliny gerontologiczne, jak np. gerontotechnologia, psychogerontologia, bioetyka gerontologiczna. Przekłada się to na różne interdyscyplinarne projekty badawcze oraz działania praktyczne zmierzające do aktywizacji środowiska ludzi starszych oraz tworzenia spójnej polityki społecznej. Tematyka artykułów niniejszego tomu nawiązuje do trzech istotnych problemów związanych ze starością i starzejącym się społeczeństwem: –– zabezpieczenie społeczne i aktywna polityka społeczna wobec potrzeb seniorów: dostęp do zasobów instytucjonalnych, sytuacja życiowa człowieka starszego i odpowiedzialność rodziny; –– problemy zdrowia i choroby wieku starszego: dostęp do publicznych i komercyjnych usług medycznych, medykalizacja starości, racjonowanie wiekowe usług zdrowotnych, dyskryminacja w systemie opieki medycznej; –– procesy demograficzne i ich skutki społeczno-gospodarcze: starzenie się populacji, osoby bardzo stare i ich potrzeby. Oprócz tekstów badaczy polskich w tomie przedstawiono dwa artykuły w języku angielskim, które można potraktować jako przykłady analizy procesów demograficznych oraz dostępności do usług zdrowotnych, prowadzonych z różnych perspektyw praktycznych. Prof. David Brown przedstawia sytuację demograficzną w Polsce na tle proc (...)

Czasopismo tworzy forum wymiany wiedzy i upowszechniania wyników badań z zakresu nauk społecznych. Walorem czasopisma jest jego interdyscyplinarny charakter, umożliwiający rozpatrywanie zjawisk społecznych z różnych perspektyw badawczych. Publikujemy przede wszystkim artykuły dotyczące zagadnień stanowiących przedmiot zainteresowania demografii, ekonomii, filozofii, historii, komunikacji społecznej, polityki społecznej i socjologii. Czasopismo jest półrocznikiem, przyjmujemy teksty w językach polskim i angielskim.

Opracowanie ma charakter poglądowo-teoretyczny, powstało bowiem na podstawie przeglądu dostępnej literatury przedmiotu (polskiej i zagranicznej). Publikacja skierowana jest zarówno do naukowców jak i studentów zajmujących się tematyką starzenia się ludności, starości i osób starszych oraz do coraz szerszego grona zainteresowanych tymi zagadnieniami praktyków, w tym polityków i decydentów oraz reprezentantów usług publicznych, przedstawicieli mediów i organizacji pozarządowych.

Truizmem jest mówienie o tym, że ludność świata coraz bardziej się starzeje. Na ulicy, w pracy, w bankach i w polityce coraz częściej spotykamy osoby starsze. Ale właściwie kogo mamy na myśli, używając tego pojęcia? Czy utarte przed wieloma laty określenie odnoszące się do osób, które z racji wieku usuwają się z życia społecznego, stają się mniej lub bardziej niesamodzielne, nazywane w mediach staruszkami, choć ukończyły dopiero 60 lat życia, pozostaje nadal aktualne? Jeśli tak, to w jakim zakresie, bo na procesy starzenia się człowieka nieco inaczej patrzy geriatra, psycholog, demograf czy polityk społeczny. Odzwierciedlenie naszego stosunku do starości i ludzi starszych znajdziemy w używanym języku, w polszczyźnie. Rozważaniom nad dylematami związanymi z definiowaniem człowieka starszego, tym instytucjonalnym i potocznym, jest poświęcona prezentowana monografia. Jest to pierwsza w polskim piśmiennictwie publikacja, w której autorzy, reprezentujący różne dziedziny nauki, próbują odnieść się do – z jednej strony – pewnych uniwersalnych cech procesów starzenia się człowieka, a z drugiej – wskazać na zachodzące współcześnie zmiany, które mają wpływ na weryfikację tradycyjnych ujęć w definiowaniu człowieka starszego. Książka jest adresowana przede wszystkim do tych, którzy w swojej pracy zawodowej stykają się z osobami starszymi jako klientami, współpracownikami, pacjentami, podopiecznymi. Składa się z sześciu rozdziałów, w których autorzy podejmują m.in. kwestie podwójnego starzenia się ludności, eufeminizowania starości i ageizmu.

Autorzy przedstawiają zagadnienia towarzyszące procesom demograficznym w Polsce z perspektywy podejmowanych działań politycznych. Szczególną uwagę poświęcają procesowi upolitycznienia problemu starzejącego się społeczeństwa, instrumentom polityki demograficznej i społecznej oraz dyskursom politycznemu i medialnemu, zaistniałym w latach 1989–2016. Przemiany demograficzne, zwłaszcza proces starzenia się ludności, ze względu na swoją intensyfikację i złożoność stają się przedmiotem polityki państwa. Wypracowanie rozwiązań z zakresu polityki demograficznej i polityki społecznej, dostosowanych do wymogów coraz szybciej starzejącego się społeczeństwa i wyzwań społeczno-ekonomicznych XXI wieku to nagląca potrzeba. Recenzowana publikacja jest jednym z pierwszych opracowań, które odnosi się do tematu włączenia procesu zmiany demograficznej w dyskurs polityki społecznej w Polsce. (Dr hab. Agnieszka Chłoń-Domińczak, Szkoła Główna Handlowa w Warszawie) Praca w sposób bardzo trafny wypełnia lukę w polskim piśmiennictwie poświęconym problemom z pogranicza studiów nad migracją, demografią i polityką społeczną, ponieważ uwzględnia zaniedbywaną dotąd perspektywę politologiczną. (Dr Dorota Szelewa, University College Dublin) ********* Politicizing the problem of population ageing in Poland: Theory and practice The authors show the issues connected with demographical processes in Poland from the perspective of the political measures that have been implemented. They pay special attention to the process of politicizing the problem of population ageing, the instruments of demographical and social policies as well as the political and media discourse that existed in the years 1989–2016. ********** Dr hab. Maciej Duszczyk – adiunkt Instytutu Polityki Społecznej UW i Ośrodka Badań nad Migracjami UW. W kadencji 2016–2020 prorektor ds. naukowych UW. W latach 2014–2015 profesor wizytujący na Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg oraz Friedrich-Schiller- Universität Jena. Do jego zainteresowań naukowych należą: polityki migracyjne, integracja cudzoziemców, koszty i korzyści członkostwa Polski w UE, spójność społeczna. Dr Magdalena Lesińska – adiunkt Ośrodka Badań nad Migracjami UW. Kierowniczka Zespołu Polityk Migracyjnych w OBM UW, sekretarz Komitetu Badań nad Migracjami PAN. Do jej zainteresowań badawczych należą: teoria polityki, relacje między polityką migracyjną i demograficzną, polityka państwa wobec diaspory, partycypacja polityczna i publiczna migrantów. Mgr Kamil Matuszczyk – doktorant na Wydziale Nauk Politycznych i Studiów Międzynarodowych UW, współpracownik Ośrodka Badań nad Migracjami UW. Uczestnik krajowych i zagranicznych projektów z zakresu polityki społecznej, migracji i demografii. Kierownik grantu Preludium NCN „Usługi opiekuńcze dla osób starszych świadczone przez cudzoziemców a jakość opieki domowej – perspektywa polityk publicznych”. Do jego zainteresowań naukowych należą: polityka demograficzna, gerontologia społeczna, opieka długoterminowa, współczesne migracje międzynarodowe.

W numerze [Contents] Anna Karwińska: Potencjał kulturowy społeczeństwa jako zasób rozwojowy [Cultural potential of society as a resource of development ], doi 10.7366/1898352912701, s. 5–19; Tomasz Zarycki: Innowacjonizm jako legitymizacja. Dyskursy innowacji, gospodarki opartej na wiedzy, społeczeństwa informacyjnego i pokrewne w perspektywie krytycznej [Innovationism as legitimization. A critical perspective on discourses of innovation, knowledge-based economy, information society and others], doi 10.7366/1898352912702,s. 20–34; Paweł Płaneta: Sfera publiczna w przemówieniach programowych premierów III RP w latach 1989–2012 [The public sphere in the Polish Prime Ministers’ exposés 1989–2012 ], doi 10.7366/1898352912703, s. 35–54; Katarzyna Szmigiel-Rawska: Lekcja współpracy przez granice. Wybrane problemy zarządzania miejskimi obszarami funkcjonalnymi na podstawie doświadczeń współpracy przygranicznej [Lessons on collaboration across borders. Selected problems of urban functional-areas management based on the experiences of cross-border cooperation], doi 10.7366/1898352912704,s. 55–64; Marek Benio: Podwyższanie wieku emerytalnego w Polsce przy użyciu instrumentów dobrego rządzenia [Raising statutory pension age in Poland using good governance methods], doi 10.7366/1898352912705, s. 65–76. Wybór tekstów klasycznych [Selection of classic texts] Horst W.J. Rittel, Melvin M. Webber: Dylematy ogólnej teorii planowania [Dilemmas in general theory of planning], doi 10.7366/1898352912706, s. 77–93. Recenzje [Reviews] Maria Wiśniewska: Peter G. Northouse, Leadership. Theory and Practice, s. 94–96. '